رویکردهای ساختاری، زبان‌شناختی اجتماعی و روان‌شناختی زبان در مطالعۀ رمزگردانی

پدیدۀ رمزگردانی که یکی از پویاترین قلمروهای پژوهشی در سه دهۀ گذشته در زبان­شناسی اجتماعی بوده، تاکنون به طور کلی با سه رویکرد مورد مطالعه قرار گرفته است: (1) رویکرد ساختاری (یا دستوری) که به بررسی رمزگردانی از دید دستور زبان می­پردازد و می­کوشد محدودیت­های دستوری همگانی حاکم بر رمزگردانی را بشناسد؛ (2) رویکرد زبان­شناختی اجتماعی (یا رویکرد اجتماعی-کاربردی) که به بررسی تفسیرهای اجتماعی و کارکردهای گفتمانی رمزگردانی می‌پردازد و انگیزه­های اجتماعی در پس پردۀ رمزگردانی را مطالعه می­کند؛ (3) رویکرد روان­شناختی زبان که به مطالعۀ فرآیندها و سازوکارهای ذهنی گوینده در هنگام رمزگردانی می­پردازد و چگونگی انبارش و پردازش سامانه­های زبانی در نظام شناختی دوزبانه­ها را بررسی می‌نماید. در مقالۀ پیش­رو، این سه رویکرد و مهم­ترین نظریه­ها و الگوهای مطرح­شده در هر یک را معرفی و بررسی خواهیم نمود. نظریه­هایی که در این مقاله معرفی و بررسی می­شوند عبارتند از: الگوی ساختاری پاپ­لک، الگوی ساختاری مویسکن، الگوی قاب زبان پایه، نظریۀ صفر به رمزگردانی، رویکرد زایشی به رمزگردانی، رمزگردانی لایه­ای، رویکرد گفتگوگاوانه، الگوی نشانداری و الگوی روان‌شناختی کلین. افزون بر این نظریه­ها، مهم­ترین مباحث و موضوعاتی که در هر یک از سه رویکرد بیشتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته­اند نیز مرور می­گردد و برخی از دستاوردها و یافته­های هر یک ارائه می‌شود. این مقاله بخشی از یک کار پژوهشی گسترده­تر دربارۀ رمزگردانی و جنبه­های گوناگون در مطالعۀ آن است که بخش نخست آن با عنوان «رمزگردانی و ارتباط آن با دیگر پدیده­های حاصل از برخورد زبانی» پیشتر ارائه گردیده است.